Opletten met personeelsfeesten, enkel iets voor party poopers?

De eindejaarsperiode en het nieuwe jaar komen in zicht. Tijdens deze periode organiseren heel wat werkgevers traditioneel nieuwjaarsrecepties of personeelsfeesten. Dergelijke feesten zijn meestal wel gezellig, maar hebben in sommige gevallen helaas een minder gezellige afloop. Ook voor de werkgever, die in bepaalde gevallen aansprakelijk kan worden aangesteld voor de schade.

Stel dat het feest slecht afloopt omdat één van de werknemers het slachtoffer wordt van een verkeersongeval. Is er in dat geval sprake van een arbeidsongeval? Komt de arbeidsongevallenverzekeraar tussen, of kan deze tussenkomst weigeren?

En wie is er aansprakelijk als een dronken werknemer zichzelf of een collega verwondt?

Wat indien een werknemer na het feest naar huis vertrekt en een ongeval met eventuele lichamelijke en stoffelijke schade veroorzaakt?

Kortom, als u overweegt om met medewerkers en collega’s het glas te heffen, is het raadzaam om enkele zaken voor ogen te houden.

De meest voor de hand liggende vraag in deze materie betreft de vraag of een ongeval met lichamelijk letsel tijdens een personeelsfeest beschouwd wordt als een arbeidsongeval. Deze vraag omvat tevens de gevallen waarbij werknemers lichamelijke schade oplopen op de weg naar en van een personeelsfeest.

Artikel 7 van de arbeidsongevallenwet definieert een arbeidsongeval als “elk ongeval dat een werknemer tijdens en door het feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst overkomt en dat een letsel veroorzaakt”.
De aanwezigheid op een personeelsfeest wordt doorgaans beschouwd als een arbeidsprestatie indien de volgende 4 voorwaarden cumulatief aanwezig zijn:

1. Het feest wordt door de werkgever betaald;
2. De werkgever heeft enige morele dwang uitgeoefend op zijn werknemers om aanwezig te zijn;
3. De werknemers staan tijdens het feest onder het gezag van de werkgever;
4. Een leidinggevende van de onderneming is op het feest aanwezig.

Het maakt niet uit of het personeelsfeest wel of niet binnen de werkuren of op de zetel van de onderneming georganiseerd wordt: indien de opgesomde voorwaarden vervuld zijn, zal het ongeval dat de werknemer overkomt als een arbeidsongeval gekwalificeerd worden. Naar analogie zal het ongeval dat hem op de normale weg van de feestzaal naar huis (of omgekeerd) overkomt, als een arbeidswegongeval beschouwd worden.
Om discussies te vermijden over ‘de weg naar en van het werk/feest’ is het aangewezen om vooraf duidelijk te maken wanneer het eigenlijke personeelsfeest als beëindigd wordt beschouwd en uitdrukkelijk te melden dat andere activiteiten onder collega’s nà het personeelsfeest niet meer onder de verantwoordelijkheid van de werkgever vallen. Denk bijvoorbeeld aan werknemers die na het personeelsfeest nog verder het nachtleven induiken.

De verzekering tegen arbeidsongevallen dekt enkel de lichamelijke schade, en dan nog in beperkte mate, met name slechts in zoverre het letsel de arbeidsgeschiktheid van de werknemer aantast. De verzekering dekt in beginsel dus geen morele of esthetische schade. Evenmin dekt zij schade aan goederen of kledij.

Overigens is men als werkgever aansprakelijk voor de schade aan derden die wordt veroorzaakt door een al dan niet dronken werknemer tijdens een personeelsfeest, zulks op grond van artikel 1384, lid 3 van het Burgerlijk Wetboek. Alleen wanneer er sprake is van een zware fout, bedrog of een herhaalde lichte fout zal de werknemer deze schade zelf moeten vergoeden.

Ook in dit kader is het belangrijk om na te gaan of en in hoeverre de werknemer onder het gezag staat van de werkgever. Wanneer de werknemer niet langer onder het gezag van de werkgever staat, speelt immers de aansprakelijkheid van deze laatste in principe niet meer. Zo draait de dronken werknemer die na een personeelsfeest op weg naar huis een ongeval veroorzaakt met stoffelijke schade, zélf op voor deze schade aangezien hij niet meer onder het gezag van de werkgever stond op het ogenblik van het ongeval.

Elke private onderneming is overeenkomstig de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 100, verplicht een alcohol- en drugsbeleid te voeren.

De cao voorziet in 2 fasen:

• In een eerste fase dient de werkgever bepaalde uitgangspunten en doelstellingen van het alcohol- en drugsbeleid in de onderneming te bepalen en deze te concretiseren in een beleids- of een intentieverklaring die in het arbeidsreglement moet worden opgenomen.
• In een tweede fase is er ruimte om het beleid verder uit te werken via concrete regels en procedures, die eveneens in het arbeidsreglement dienen te worden opgenomen. Deze regels kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de beschikbaarheid op het werk (of niet) van alcohol of op het werkgerelateerd gebruik van alcohol. Deze regels kunnen natuurlijk ook gaan over het alcoholgebruik tijdens personeelsfeesten.

Het is dan ook aangewezen om de regels hieromtrent in het arbeidsreglement op punt te stellen vooraleer er een personeelsfeest wordt georganiseerd.

Hoe dan ook is het aangeraden te voorzien dat de werknemers in staat zijn om na het feest in alle veiligheid naar huis terug te keren.

Wanneer de werkgever immers alcoholische dranken serveert tijdens een bedrijfsfeest, en de werknemers zonder verdere maatregelen met de wagen naar huis laat vertrekken, kan de aansprakelijkheid van de werkgever opnieuw in het gedrang komen. Zo zou het overvloedig schenken van alcoholische dranken door de werkgever kunnen beschouwd worden als een fout in hoofde van deze laatste waardoor hij alsnog aansprakelijk kan worden gesteld voor de schade die de dronken werknemer op weg naar huis heeft veroorzaakt aan derden, zelfs al gaat men ervan uit dat die werknemer op de terugweg niet langer onder het gezag van de werkgever staat.

Daarnaast kan de werkgever ook strafrechtelijk veroordeeld worden op basis van schuldig verzuim indien hij een dronken werknemer niet verhindert om in die toestand naar huis te rijden.

Het moge duidelijk zijn dat het aangewezen is om als werkgever de nodige maatregelen te nemen om het alcoholverbruik tijdens een personeelsfeest binnen de perken te houden. Het is daarnaast ook aangewezen om de werknemers uitdrukkelijk te sensibiliseren over het feit dat teveel alcohol drinken niet kan samengaan met naar huis rijden met de wagen.

Zowel via het arbeidsreglement als via een duidelijke communicatie rond bijv. begin en einde van het feest, gebruik van alcohol e.d. neemt de werkgever zijn verantwoordelijkheid terzake op. Daarnaast kan hij ook praktische maatregelen nemen, zoals bijvoorbeeld zorgen dat de werknemers het feest met het openbaar vervoer kunnen bereiken en/of hen stimuleren om een taxi te delen met collega’s of zelf te voorzien in een collectief vervoer.